O mikroplastiku świat usłyszał kilkanaście lat temu za sprawą Richarda Thompsona, biologa z uniwersytetu w Plymouth. Szybko okazało się, że zanieczyszczenie środowiska drobinkami tworzyw sztucznych jest gigantyczne i prawdopodobnie stanowi zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt w oceanach. Problem ten dotyczy również Polski – co więc jesteśmy w stanie zrobić, by zmniejszyć ilości mikroplastiku w naszym otoczeniu?
Mikroplastik, czyli rodzaj mikroskopijnych tworzyw sztucznych
Obecnie nie istnieje jedna, uniwersalna definicja mikroplastiku. Najczęściej stosuje się ten termin w rozumieniu Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). W dokumencie zatytułowanym „Obecność mikroplastiku i nanoplastiku w żywności, ze szczególnym uwzględnieniem owoców morza” można przeczytać, że mikroplastik to heterogeniczna mieszanina różnego kształtu materiałów w postaci fragmentów, włókien, elipsoid, granulek, śrutu, płatków o wielkości w zakresie od 0,1 μm do 5 mm. Wynika z tego, że mikroplastik to drobiny tworzyw sztucznych. Powstają one w wyniku powolnego niszczenia śmieci wykonanych z plastiku, na przykład butelek PET.
Jak powstaje mikroplastik?
Mikroplastik znajdujący się w morzach i oceanach pochodzi z dwóch źródeł – możemy zatem wyróżnić dwa rodzaje plastikowych drobinek: pierwotne i wtórne.
Mikroplastik pierwotny to cząsteczki, które od początku swojego istnienia występują w rozmiarze mikro. Według badań pochodzących z opublikowanego w 2017 roku raportu Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN), główne źródła mikroplastiku to:
- 35% pranie syntetycznych ubrań,
- 28% ścieranie opon samochodowych podczas jazdy,
- 24% pył miejski,
- 7% oznakowanie drogowe,
- 3,7% farby morskie,
- 2% dodatki do kosmetyków w formie mikrogranulek występujące np. w paście do zębów,
- 0,3% śrut plastikowy.
Z kolei źródłem mikroplastiku wtórnego są większe kawałki plastiku, który w miarę upływu czasu ulega degradacji. Tego typu drobiny stanowią 69-81% całego mikroplastiku trafiającego do wody na powierzchni planety. Skąd w środowisku biorą się te plastikowe drobinki? Ich źródłem są sieci rybackie, opakowania i butelki PET, a także ubrania. W niedawnym badaniu naukowcy odkryli, że nawet otwieranie opakowań plastikowych generuje mikroplastikowe cząsteczki! Jeśli chodzi o skład mikroplastiku wtórnego, większość stanowi polipropylen, polietylen i polistyren.
Dlaczego mikroplastik jest taki szkodliwy?
Na czym właściwie polega zagrożenie płynące z zanieczyszczeń mikroplastikiem? Cząsteczki plastiku znajdują się wszędzie – według badań niestety stały się już elementem środowiska. Zanieczyszczają głównie wody, ale naukowcy odkryli je także w powietrzu nad wielkimi miastami, w deszczu zebranym nad Górami Skalistymi, w śniegu i na lodowcach. Plastik badacze znaleźli również u organizmów morskich, głównie ryb. Wraz z jedzeniem trafia on do ich przewodów pokarmowych, ale prawdopodobnie również do układów krwionośnych i do mięśni.
Przez mikroplastik cierpią ryby i inne zwierzęta, ale co z zagrożeniem dla zdrowia ludzi? Badania nie prezentują jednoznacznych odpowiedzi. W pierwszym raporcie na temat mikroplastiku w wodzie butelkowanej i kranówce WHO stwierdziła, że nie ma dowodów na jego wpływ na zdrowie człowieka. Badacze przyznali jednak, że liczba zebranych dowodów jest na razie zbyt mała, by uznać mikroplastik za nieszkodliwy. Problem tkwi w tym, że badania wykazały szkodliwe działanie różnych składników tworzyw sztucznych – np. bisfenolu A i ftalanów. Istnieje więc ryzyko, że mikroplastik zakłóca gospodarkę hormonalną organizmu, ma wpływ na płodność czy rozwój nowotworów.
Jak usunąć mikroplastik z organizmu?
Cząstki mikroplastiku w ludzkim organizmie zostały już znalezione – trafiają do nas nie tylko z jedzeniem, ale równie z wodą czy w formie pyłu z powietrza. Z pewnością nie tylko przechodzą przez ciało, ale również osadzają się w narządach wewnętrznych. Choć nie udało się jeszcze wykazać negatywnego wpływu plastikowych drobinek na organizm człowieka, z pewnością warto zastanowić się nad ograniczeniem zanieczyszczenia plastikiem.
Dość zanieczyszczenia mikroplastikiem! Jak unikać tak drobnych kawałków plastiku?
W dzisiejszych czasach plastik jest wszechobecny. Co zrobić, by do środowiska trafiały mniejsze ilości jego drobinek? Przede wszystkim bądź mądrym konsumentem i zrezygnuj z produktów zawierających mikrogranulki np. ze sztucznych peelingów. Zamiast tego sięgaj jedynie po produkty eko wykonane z naturalnych składników.
Na środowisko korzystnie wpłynie też ograniczenie odpadów – aby to zrobić, zrezygnuj z kupowania nowych ubrań, zwłaszcza tych ze sztucznych tkanin. Ubrania, które już posiadasz pierz krótko, w najniższej temperaturze, jedynie przy użyciu ekologicznych płynów. Tkaniny ze sztucznych włókien wkładaj do pralki z miękkimi ubraniami – pod wpływem kontaktu z szorstkimi, twardymi materiałami (np. jeansem) dojdzie bowiem do produkcji setek tysięcy mikroplastikowych cząstek.
